UNESCO doceniło „Roztocze”

Rok temu Transgraniczny Rezerwat Biosfery „Roztocze” (TRB) znalazł się na liście międzynarodowej organizacji UNESCO. Przepiękny teren Roztocza (choć nie całego) po stronie polskiej i po stronie ukraińskiej, wraz z Roztoczańskim Parkiem Narodowym i jego otuliną, od dnia 19.06.2019 r. figuruje na prestiżowej i elitarnej Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO – są więc powody do dumy, zwłaszcza że TRB „Roztocze” obejmuje znaczny obszar Gminy Zamość.

Status Rezerwatu Biosfery jest nadawany przez Światowy Komitet UNESCO (United Educational, Scientific and Cultural Organization) w Paryżu obszarom charakterystycznym dla poszczególnych biomów Ziemi. Obszary te wyróżniają się na świecie walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi. A zastosowane formy przyrody i zrównoważone użytkowanie gospodarcze tworzą harmonijny układ. Takich unikatowych miejsc na Ziemi jest zaledwie 686 w 122 krajach. Europa ma 263 takie miejsca, zlokalizowane w 36 krajach. W Polsce wyróżniono zaledwie 11 tego typu unikalnych obszarów. Warto też zauważyć, że transgraniczych, jak TRB “Roztocze”, jest na świecie tylko 20. W Polsce są to tak znane i cenione miejsca, jak Rezerwat Biosfery Białowieża, Rezerwat Biosfery Babia Góra, Jeziora Mazurskie, Słowiński Rezerwat Biosfery, Trójstronny Transgraniczny Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie, Transgraniczny Rezerwat Biosfery Karkonosze, Tatrzański Transgraniczny Rezerwat Biosfery, Rezerwat Biosfery Puszcza Kampinoska, Trójstronny Transgraniczny Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie i Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie. W 2019 r. do tej elitarnej grupy dołączył Transgraniczny Rezerwat Biosfery „Roztocze”. TRB po stronie polskiej obejmuje część następujących lubelskich powiatów: Janów Lubelski, Zamość, Biłgoraj, Tomaszów Lubelski oraz podkarpacki już powiat lubaczowski. Po stronie ukraińskiej w skład TRB „Roztocze” wchodzi część powiatu żółkiewskiego, jaworowskiego i lwowskiego. Powierzchnia całego wyróżnionego rezerwatu biosfery wynosi 371 902 ha, z czego aż 297 015 ha znajduje się po stronie polskiej, a 74 887 ha po stronie ukraińskiej. Cały obszar TRB zamieszkuje ok. 200 tys. mieszkańców. Turystów przyjeżdża tu rocznie ok. 600 tys.
Korzyści i splendor. Utworzenie TRB „Roztocze” i wpisanie go na listę UNESCO jest porównywalne z wpisaniem Zamościa na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Na arenie międzynarodowej uznano wagę walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych Roztocza. To szansa na lepszy rozwój gospodarczy, szczególnie na bazie usług zawiązanych z obsługą turystyczną. Obiekty wpisane na listę UNESCO są bardzo chętnie odwiedzane przez turystów. Daje to też możliwości na skuteczniejsze pozyskiwanie funduszy na ochronę dziedzictwa przyrodniczo-kulturalnego, rozwój turystyki i infrastruktury.
Nie jest łatwo znaleźć się na liście UNESCO. W tym przypadku działania trwały ok. 6 lat. Stało się to głównie za sprawą Dyrektora Roztoczańskiego Parku Narodowego, który w 2013 r. na polecenie Ministerstwa Środowiska rozpoczął proces nominacyjny. To właśnie dzięki pracy kadry RPN-u osiągnięto końcowy sukces. To oni przeprowadzili szeroko zakrojone konsultacje, w których uczestniczyła m.in. administracja samorządowa, lokalna społeczność za pośrednictwem organizacji pozarządowych, przedstawiciele administracji zajmującej się ochroną przyrody i turystyką w regionie.
Gmina Zamość w Transgranicznym Rezerwacie Biosfery „Roztocze”.
Tereny Gminy Zamość też wchodzą w skład TRB „Roztocze”, pokrywając się z przynależnym jej obszarem otuliny Roztoczańskiego Parku Narodowego i samego Parku. Powierzchnia Parku, która znajduje się na terenie Gminy Zamość wynosi niewiele, bo 4,19 ha, ale przynależna jej powierzchnia otuliny to aż 4929,30 ha. W skład tej części otuliny wchodzą tereny takich wsi, jak Mokre, Hubale, Wychody, Wieprzec, Zarzecze, Wierzchowiny, Wólka Wieprzecka, Żdanówek, Lipsko i Lipsko Polesie. Weszły one do strefy tranzytowej, gdzie w bogatym przyrodniczo otoczeniu rozwijają się różne formy gospodarowania jak rolnictwo, osadnictwo, rekreacja, turystyka i różne usługi, nastawione na osiągnięcie najwyższego standardu życia człowieka. W strukturze przestrzennej TRB „Roztocze” mamy jeszcze dwie strefy: rdzenną o najwyższej randze ochronnej, za którą odpowiada Roztoczański Park Narodowy, i buforową, odpowiadającą w przybliżeniu statusowi ochronnemu,
jaki ma w Polsce park krajobrazowy.
Czy tereny otuliny RPN-u, położone na obszarze Gminy Zamość uznawane są powszechnie za piękne? Na pewno TAK, zwłaszcza gdy pozna je się bliżej i dokładniej. Walory docenia ten, kto udaje się z Zamościa na Roztocze. Najpiękniejsze widoki oferuje nam jednak przejażdżka przez środek przypadającej Gminie Zamość otuliny Roztoczańskiego Parku Narodowego, czyli trasą Mokre – Hubale – Wychody – Wieprzec – Zarzecze – Wierzchowiny – Wólka Wieprzecka. Tu krajobrazy otuliny i Parku tworzą spójną całość. Stopniowo opuszczamy krainę Wyżyny Lubelskiej, wjeżdżając w krainę Roztocza. Teren niejako „faluje”, składając się ze wzgórz pokrytych mozaiką pól, często jeszcze w charakterystycznym układzie wstęgowym, tzw. „ręcznikowym”. Mijamy długie wsie o zwartej zabudowie, przydrożne krzyże i kapliczki o walorach historycznych. A będąc na wierzchowinie przed naszymi oczami otwiera się wspaniała panorama – kompleks roztoczańskich lasów, dolina rzeki Topornicy z kompleksem stawów hodowlanych i malownicze miejscowości, nad którymi gdzieniegdzie górują wieże kościołów. Widoczne z szosy są rezerwaty przyrody. Jednym z nich jest Rezerwat “Hubale”, który chroni susła perełkowanego. Obszar rezerwatu to 35 ha za zagajnikiem w Mokrem. W okresie letnim cierpliwy gość może wypatrzyć żerujące tu lub czuwające w pozycji „słupka” niewielkie zwinne zwierzątka. Zjeżdżając z wierzchowiny w Hubalach, po lewej stronie rysuje się za gruntami rolnymi niewielki obszar leśny. To tu położony jest Rezerwat „Wieprzec”, chroniący ceną roślinność torfowiskową. Po prawej stronie drogi dominuje nad okolicą wzniesienie o lokalnej nazwie „koński grzbiet”, na którym znajduje się objęty ochroną płat roślinności stepowej – obszar nosi nazwę „Kąty”. Teren ten jest bardzo często odwiedzany przez rowerzystów za sprawą przebiegającej tędy Ścieżki Rowerowej Gminy Zamość. Przecina się ona na krzyżówce w Wólce Wieprzeckiej z trasą rowerową o nazwie „Trakt Ordynacki” prowadzącą w głąb Roztocza. Przechodzi tędy także lokalny Ułański Szlak Konny. Czaru wycieczce dodaje bogata historia tych terenów oraz anegdoty i miejscowe opowieści. Warto więc zarezerwować sobie kiedyś więcej czasu na wnikliwsze i bezpośrednie zapoznanie się z TRB „Roztocze”.

GOK: Magda Misztal

Źródło: informacje na stronie http://roztoczanskipn.pl/oraz wydawnictwo, pt. „Roztoczański Park Narodowy przyroda i człowiek” pod red. Romana Reszela i Tadeusza Grądziela, Zwierzyniec 2013.