Śladami historii – przydrożne figury w Wysokiem

Przydrożne krzyże, figury i kapliczki są dość licznie występującym w Gminie Zamość symbolem dziedzictwa religijnego i historycznego. Ich obecność wpisana jest w krajobraz miejscowości stanowiąc istotny element naszej kultury. Postawienie niektórych z nich miało miejsce nawet ponad sto lat temu – do symbolicznej „setki” zbliża się wiek dwóch figur położonych w Wysokiem.

Dawniej figury stawiano z przeróżnych powodów. Niektóre powstały jako wyraz dziękczynienia za otrzymane łaski, pamiątki ważnych wydarzeń lub w szczególnych intencjach czy z prośbą o opiekę. W dzisiejszych czasach kapliczki powstają znacznie rzadziej. Natomiast te, które już istnieją są zazwyczaj starannie pielęgnowane przez okolicznych mieszkańców. Warto poznawać ich historię, więc dziś sięgamy niemalże sto lat wstecz. W 1921 roku P. Kasprzak wraz z żoną Katarzyną ufundował dwie przydrożne figury w Wysokiem. Przy nowo wyremontowanej drodze wojewódzkiej nr 837 można zauważyć pomniki poświęcone Matce Boskiej oraz Św. Antoniemu z Padwy. Znajdują się one w swoim bliskim sąsiedztwie – po dwóch stronach ulicy. Święty Antonii, umiejscowiony na wzniesieniu, schowany jest nieco pomiędzy czterema wzniosłymi lipami, zaś figura Matki Boskiej kryje się nieopodal wśród gęstych jałowców. Obydwie figury zaprojektowano w podobnym stylu – sylwetka świętego spoczywa na solidnym cokole, całość zaś jest pomalowana i cyklicznie odnawiana. Święty Antoni jest ukazany we franciszkańskim habicie, trzymając w lewej ręce księgę i lilię. Księga, jeden z atrybutów Świętego, wskazuje na jego wykształcenie. Papież Grzegorz IX, w którego obecności Antoni głosił kazanie, podziwiał go za głęboką znajomość Pisma Świętego i nazwał go „Arką Testamentu”. Lilia jest symbolem czystości. Święty jest patronem sierot, więźniów, rozbitków, bezpłodnych kobiet, poborowych, ceramików, garncarzy, handlarzy truskawek i posłańców.* Z kolei, rzeźba Matki Bożej przedstawia wizerunek Niepokalanej w białej sukni i niebieskim płaszczu. Matka Boża stoi na półksiężycu, lewą stopą depcze węża. Wyciąga ręce ku ziemi, z których spływają łaski.
Ostatnimi laty cztery dorodne lipy okalające figurę Św. Antoniego znacznie się rozrosły przysłaniając figurę Świętego. Z pomocą pospieszyli strażacy miejscowej OSP, na których zawsze można liczyć. Tym samym mieszkańcy składają druhom podziękowania za przeprowadzenie prac porządkowych wokół pomnika.
Wysockie figury, podobnie jak wszystkie inne przydrożne kapliczki, poza aspektem kultu religijnego dla dociekliwego przechodnia mogą być źródłem cennej wiedzy kulturowej i historycznej. Są to wielokrotnie małe architektoniczne perełki, często zawierające elementy sztuki ludowej oraz ciekawe staromodne formy lingwistyczne. Niektóre z figur nawiązują także bezpośrednio do ważnych wydarzeń, które miały miejsce w danym miejscu. Jest wiele powodów, dla których warto poświęcić im chwilę uwagi przechodząc nieopodal.

GOK: Małgorzata Wołoszyn i Magda Misztal

* wykorzystano: Lanzi F. I G., Jak rozpoznać świętych i patronów w sztuce i w wyobrażeniach ludowych, Kielce 2004.